top of page

Historia Rakowca

Przed przyłączeniem do Warszawy Rakowiec jest szlachecką wsią wydzieloną z Rakowa o korzeniach sięgających średniowiecza. 
Często zmienia właścicieli aby w połowie XVIII wieku z rąk księżny Izabeli Lubomirskiej trafić do warszawskiego szpitala Św. Rocha, 
którego zarząd w 1761 roku zakłada na uzyskanym terenie folwark Rakowiec. 

Główna zabudowa folwarku koncentruje się na styku traktów: Krakowskiego i Rakowieckiego (obecnie ul. Sanocka - Księcia Trojdena).

Dalej na południe ciągną się szeregi drewnianych domów wsi Rakowiec (obecna ul. Pruszkowska) a jeszcze dalej (okolice obecnej ul. 1 Sierpnia) po latach powstaje Rakowiec -kolonia.

Tu na gruntach folwarku krzyżują się trakty wiodące do Mokotowa (trakt Rakowiecki) oraz główny trakt - trakt Krakowski (litewska trasa pocztowa z Krakowa do Wilna) - który od rogatek Jerozolimskich skosem przecina folwark (ul. Sanocka) tnąc drogę Opaczewską i trakt Rakowiecki, biegnie do obecnej Pruszkowskiej gdzie drogi rozwidlają się na drogę Zbarską (Zbarż i Piaseczno) i na Kraków (w prawo przez Raków, Okęcie i Raszyn). 
W latach 1817-20 trakt krakowski wyprostowano prowadząc tzw. Szosę Krakowską (ul. Grójecka) przez zachodnie pola folwarku do Okęcia.

Stary trakt krakowski (Sanocka) stał się wtedy drogą lokalną dzięki czemu unikano rozjeżdżania pól folwarcznych.

Na skrzyżowaniu traktu Rakowieckiego i Szosy Krakowskiej (ul. Grójecka i Trojdena), przy skręcie do dworu, obok kuźni, stoi do 1904 roku znana karczma "Pociecha" - karczma ogromna, z dużymi stajniami, ostatni postój, gdzie przed wjazdem do Warszawy poprawia się toalety, jest to także miejsce postoju pielgrzymek wyruszających do Częstochowy.

1863-1869 r - uwłaszczenie - szpital Św. Rocha otrzymuje wynagrodzenie za grunty
1889-1892 r - budowa  punktu oporu Twierdzy Warszawa - Fort Tscha-M. - obecnie najstarszy historyczny obiekt Rakowca.  
                         ( rejon ulic Grzeszczyka i Korotyńskiego)
          1916 r  - powstaje plan Wielkiej Warszawy - władze miasta Warszawy podejmują decyzję o włączeniu folwarku Rakowiec wraz ze wsiami                                      Rakowiec i Szczęśliwice do Warszawy. Południowa granica miasta biegła wówczas wzdłuż obecnej ul. 1 Sierpnia
          1920 r  - folwark Rakowiec przechodzi pod zarząd miasta Warszawy a od 1926 roku w miejski zarząd Administracji Gospodarstw Rolnych

                          i Leśnych (AGRiL), która prowadzi tu wzorcowe gospodarstwo rolne.
          1921 r  - do Rakowca dociera komunikacja miejska (pętla tramwajowa przy ul. Banacha), a w 1923 r linia idzie aż do Okęcia,       

                          z przystankiem  "Rakowiec" w okolicach ul. Trojdena.
          1932-1934 r - powstaje brukowana aleja Żwirki i Wigury łącząca miasto z nowym lotniskiem.
 

 

Budynki folwarku istniały jeszcze do lat 70 XXw.  Budynek Zarządu - w stylu dworku - stał u zbiegu ulic Trojdena i Pawińskiego (obecnie teren MSWiA) a 8 mieszkaniowy dom z 1917r - tzw "czworak" posadowiony na rogu ul. Sanockiej i Nowickiego istniał do 1972r.

       

 

                                  ciekawa gazeta WSM -  link do  Biuletynu WSM  od 1931 roku - 

                                                                           Zycie WSM  rok 1931 - początki osiedla WSM Rakowiec 

                                                                                                       1933 -  realizacja budowy

                                                                                                       1960 - życie osiedli Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

                                                                                                       1960 - życie osiedli WSM   nr 2

                                                                                                       1971 - życie osiedli WSM - wydzielenie WSM Ochota

                                                                                                        1971 - życie osiedlowe WSM - współzawodnictwo osiedlowe

 

 

Historia osiedla mieszkaniowego Rakowiec

Plan Wielkiej Warszawy z 1916 r. określał ścisłe i celowe granice miasta, uwzględniające jego wszechstronny rozwój. Podnosił niezbędność stosowania prawa o planowaniu i zabudowaniu miast, które dałoby Zarządowi miasta podstawę do gruntownego poprawienia istniejących wad. 
Powstały wtedy przepisy budowlane i regulacyjne, na zasadzie których gminy podmiejskie mogły być przyłączone do Warszawy:
- zabroniono wznoszenia i rozszerzania zabudowy poza linię regulacyjną ulic
- zakazywano wznoszenia budynków mieszkalnych z wejściem na ulicę jeszcze nie urządzoną i nie oddaną do użytku publicznego (tj. grunty pod ulice musiały być odstąpione Zarządowi miasta, zaopatrzone w odpowiednie dla ruchu miejskiego bruki i chodniki,  posiadające planowo przeprowadzone ścieki podziemne, dostatecznie oświetlone i zaopatrzone w wodę) 

W takich założeniach powstaje projekt kolonii robotniczej "Rakowiec" dla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej z siedzibą na Żoliborzu, która powstała 11 grudnia 1921 r. a wyłoniła się m.in. z Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego i Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. 
WSM skupiała postępową lewicę. Inteligenci tworzący WSM pozostawali pod wpływem francuskiej i niemieckiej awangardy: Waltera Gropiusa, Ludwiga Miesa van der Rohe, Charles'a Edouarda Jeannereta znanego jako Le Corbusier. 
W przedwojennym zarządzie WSM zasiadali: Marian Nowicki - radny i poseł na sejm, Juliusz Żakowski - architekt 
i Stanisław Tołwiński - późniejszy powojenny prezydent Warszawy.


Głównym założeniem Spółdzielni była budowa tanich i funkcjonalnych mieszkań z rozbudowanym zapleczem socjalnym.
Po pierwsze: urbanistyka i planowanie, koniec z chaosem, zabudowa strefowa, oddzielenie budownictwa przemysłowego od mieszkalnego
Po drugie: tylko niskie 3-4 kondygnacyjne budynki mieszkalne bez suteren i poddaszy, z gwarancją dobrej cyrkulacji powietrza
Po trzecie: duże okna, jasne słoneczne mieszkania, bieżąca woda i WC
Po czwarte: zielone otwarte podwórka, przyjęcie koncepcji "miasta-ogrodu"

Zgodnie z tymi założeniami, wyznaczone zostają miejsca w Warszawie gdzie powstaną pierwsze osiedla.
Na Rakowcu Spółdzielnia nabywa grunty wzdłuż ulicy Pruszkowskiej (1930) i rozpoczyna budowę 4 budynków mieszkaniowych, a następnie wzdłuż ulicy Wiślickiej (1936) gdzie stają kolejne budynki mieszkaniowe oraz Dom Społeczny.

Projekt tego osiedla autorstwa architektów-urbanistów: Heleny i Szymona Syrkusów z pracowni PRAESENS  oparty na idei funkcjonalizmu, z głównym hasłem "frontem do słońca, a nie do rynsztoka" okazał się wyjątkowy. Były to pierwsze budynki odwrócone do ulicy bokiem, z ogrodzonym terenem zamykanym o godz. 22.00, zaprojektowaną zielenią  oraz programem rekreacyjno-sportowym ("Ogród Społeczny" z obiektami sportowymi). 

Koncepcja nawiązywała do koncepcji Miast Ogrodów - osiedle miało być samowystarczalne. Istniejący staw rybny dostarczać miał ryb (prawo połowu dla mieszkańców), a położone we wschodniej części osiedla działki ziemi o powierzchni 1 ara przypadającego na lokal mieszkalny, miały dostarczać mieszkańcom własnych warzyw i owoców. Zaprojektowano warsztaty i sklepy.

Budowę rozpoczęto od budynków mieszkaniowych wzdłuż ulicy Pruszkowskiej. Drugim etapem były budynki wzdłuż ulicy Wiślickiej. Ostatni etap to budowa Domu Społecznego póżniej nazwanego Społecznym Domem Kultury (SDK). Na osiedlu powstały warsztaty i sklep spółdzielczy, a w Społecznym Domu (Wiślicka 8)  funkcjonował żłobek, przedszkole, lecznica, pralnia, suszarnia, magiel, łaźnia. Działała tu też biblioteka i czytelnia gdzie odbywały się odczyty i wykłady, a w sali widowiskowej organizowano koncerty i wystawy. 
Dla dzieci i młodzieży organizowano kolonie, zabawy choinkowe, działały kluby hobbystyczne literackie i artystyczne.
Życie w modernistycznym osiedlu z lat 30 wyglądało nowocześnie. 

Budynki mieszkalne posadowione tak, aby mieszkania były oświetlone słońcem. Mieszkania małe ale funkcjonalne. Tanie mieszkania dla robotników "skazanych dotychczas na wyzysk kamieniczników", jak mawiano. Ze względu na cięcie kosztów wyposażenie ograniczono, ale projektanci nigdy nie wydali zgody na pozbawienie mieszkań podstawowych urządzeń sanitarnych oraz bieżącej wody. Ogrzewanie zapewniały piece kaflowe umieszczone w pokojach. Kuchnia węglowa ogrzewała pośrednio także inne pomieszczenia. W każdym budynku mieszkalnym było 48 mieszkań dwuizbowych o powierzchni 32-35 m2, z małą toaletą i dość dużym przedpokojem. 

Do roku 1939 Spółdzielnia użytkowała już na Rakowcu kolonię 7 modernistycznych budynków (6 mieszkalnych i 1 Dom Społeczny) 
 

Lata powojenne to szybkie i głębokie zmiany w zabudowie terenów dawnego folwarku i wsi Rakowiec. 
AGRiL, który pomimo zniszczeń wojennych działał wzorcowo do roku 1948, zlikwidowano i przekształcono w Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR). Przedsiębiorstwo to już w pierwszych latach swej "działalności" spuściło do stawu ścieki, kończąc tym samym życie biologiczne stawu. Pozbawiony trzcin i tataraków staw niszczał do lat 60 XX w. 

Lata 1959-68 to lata projektu i lokalizacji nowego osiedla mieszkaniowego Rakowiec I, Rakowiec II i Rakowiec III  opracowanego przez Zasława Malickiego, współpracującego dawniej z Brukalskim, Syrkusem, Lachertem i Żakowskim. Projektowane przez niego osiedla nie były monotonnymi blokowiskami lecz urozmaiconymi, zielonymi, słonecznymi i przyjaznymi człowiekowi miejscami, gdzie mała architektura i zieleń traktowana była na równi z budynkiem. Zaprojektowane całościowo, spójne i przemyślane. 
Projekt włączał w swoją strukturę osiedle przedwojenne i kontynuował jego koncepcję. Wraz z domami budowano jednocześnie żłobki, przedszkola, przychodnie zdrowia, szkoły, pawilony handlowo-usługowe, warsztaty, garaże. 
 

I etap -  osiedle projektu Oskara Hansena, Zofi Hansen, Zasława Malickiego i Mariana Szymanowskiego, przewidziane na około 3000 mieszkańców zamknięte ulicami Trojdena-Żwirki i Wigury-Pruszkowską - Sanocką. Obecnie objęte ochroną urbanistyczną.
II etap - obejmuje teren Sanockiej - Trojdena, Wiślickiej, Pruszkowskiej. Włącza Stary Rakowiec z Domem Społecznym, Ogrodem Społecznym oraz obiektami sportowymi (obecny Park Malickiego z boiskami sportowymi i stawem) przebudowując je i powiększając teren. Wtedy niestety w ramach przebudowy wyłożono brzegi stawu kamieniami polnymi a dno zalano betonem.
Jednocześnie powstają budynki na południe od ulicy Pruszkowskiej wzdłuż Alei Żwirki i Wigury.
III etap to obszar ulic Pawińskiego-Korotyńskiego-Mołdawskiej-Racławickiej-Żwirki i Wigury
 

W latach 70  XX w budynki przedwojenne - Stary Rakowiec - przeszły generalny remont. Unowocześniono wyposażenie, zlikwidowano piece kaflowe.  W związku z ogólnym rozwojem usług z Domu Społecznego stopniowo zniknęły pralnia, suszarnia, magiel. Zniknęło też przedszkole. Wolne powierzchnie przejmował rozrastający się, należący do Spółdzielni MIeszkaniowej Społeczny Dom Kultury (SDK) poszerzający swą ofertę.  W latach póżniejszych Spółdzielnia nawiązała także współpracę z Ośrodkiem Kultury Ochoty OKO, a SDK zmienił nazwę na Dom Kultury Rakowiec.

Centrum osiedla - teren wokół stawu, teren boiska do piłki nożnej (obecnie klomby), oraz boiska do siatkówki gdzie odbywały się codzienne mecze, trwające do momentu kiedy piłka przestawała być widoczna. W zimie staw pełnił rolę lodowiska, które w czasie ferii było wręcz oblegane.


 

 

Zgodnie z wyrokiem z dnia 31.03.1994r. w wyniku wyodrębnienia z Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Ochota” części obejmującej  Osiedle „Rakowiec” utworzona została Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa „Rakowiec”. 
Obejmuje ona teren określony ulicami: Trojdena, Żwirki i Wigury, Racławicką, Mołdawską, Korotyńskiego, Pawińskiego do Trojdena. Wraz z prawem do terenu WSM "Rakowiec" przejęła obiekty budowlane położone na tym terenie zgodnie ze szczegółowym spisem – załącznik nr 1 do uzasadnienia wyroku (dostępny w dziale prawnym WSM „Rakowiec”).


Dzisiaj najstarsza częśc osiedla, zwana Starym Rakowcem, objęta jest ochroną.  Budynki wpisane są do Gminnej Ewidencji Zabytków.  

 

Historyczna siedziba Społecznego Domu na Rakowcu - budynek przy ul. Wiślickiej 8 będący własnością WSM Rakowiec - stanowiąca piękny przykład modernistycznej przedwojennej zabudowy, koncentrowała kulturalne i społeczne życie nie tylko osiedla Rakowiec. Działały tu instytucje oświatowe i opiekuńcze, poradnie wychowawcze, kluby hobbystyczne, artystyczne i literackie. 
W odnowionej po II wojnie światowej sali widowiskowej w każdą środę tzw. Kino Objazdowe prezentowało filmy. Bilet wstępu kosztował 4 zł.
Tu organizowane były festyny, konkursy, zawody modeli latających i pływających, zawody sportowe, mecze. 
Wspólnym celem tych instytucji była integracja mieszkańców WSM bez względu na pozycją społeczną.

Do tej tradycji nawiązuje także obecna działalność Domu Kultury Rakowiec.   ( www.dkrakowiec.pl  )

Zgodnie ze statutem WSM Rakowiec Spółdzielnia prowadzi samodzielną działalność społeczno-kulturalną.
Zgodnie z tradycją zajęcia odbywają się w historycznej siedzibie Domu Społecznego - w  Domu Kultury Rakowiec

bottom of page